Zoenen is behalve lekker ook heel nuttig

Zoenen is een genot als je net verliefd bent. En zoenen blijft een lekkere bezigheid, ook als je al jaren naast elkaar wakker wordt. Maar als je er goed over nadenkt, heeft het ook iets onsmakelijks.

Met zoenen wissel je virussen en bacteriën uit
Want je wisselt tijdens het zoenen veel meer uit dan alleen verliefdheid. Denk alleen al aan speeksel, etensresten, virussen en bacteriën. Die gaan zoenend van mond tot mond. Maar met de juiste zoenpartner nemen we al die onsmakelijkheden op de koop toe.

Moeder kauwde eten voor
Sterker nog: een van die onsmakelijkheden is nu net de reden dat we met zoenen zijn begonnen, aldus de Oostenrijkse zoöloog Irenäus Eibl-Eibesfeldt. In de tijd dat potjes babyvoer, vorken en blenders nog niet bestonden, maakte een moeder zelf babyprakjes in haar mond. Ze kauwde het voedsel tot een verteerbaar papje. Dat gaf ze mond-op-mond in kleine hoeveelheden aan haar kinderen. In sommige culturen is dat nog steeds de gewoonte.

Voederen werd zoenen
Dit voedergedrag is de voorloper van het zoenen zoals we dat nu kennen, zo schreef Eibl-Eibesfeldt in 1989 in zijn boek Human Ethology. Volgens hem evolueerde het zoenvoeren tot een manier om hongerige kinderen gerust te stellen als er geen of te weinig voedsel was. De moeder bracht dan alleen een beetje speeksel over. Het drukken van lippen op lippen werd zo een algemeen teken van genegenheid. Zoenen is volgens de zoöloog dus ooit aangeleerd en daarna nooit meer uit ons gedrag verdwenen.

Kussen kan niet in elke cultuur
Niet iedereen vindt zoenen aangenaam. In 1970 beweerde Eibl-Eibesfeldt dat bijna tien procent van de mensheid niet gediend is van dat kleffe gedoe. De ideeën over hoe en wanneer een zoen al of niet gepast is, is per cultuur én per tijd verschillend. De Deense antropoloog en linguïst Kristoffer Nyrop (1858-1936) schreef in 1901 in zijn boek over de geschiedenis van de zoen over een Finse stam. Die mensen gingen wel samen in bad, maar vonden zoenen onfatsoenlijk. Toch hebben ook culturen waarin niet wordt gezoend wel andere rituelen die veel op zoenen lijken. Partners blazen of likken elkaar in het gelaat, wrijven de gezichten tegen elkaar aan of hebben neus-op-neuscontact.

Dieren ‘zoenen’ ook
De laatste, de zogenoemde ‘eskimozoen’, lijkt op het ruiken aan een ander, wat veel dieren doen. Sommige dieren vertonen zelfs gedrag dat veel van zoenen wegheeft. Olifanten stoppen hun slurf bij elkaar in de bek. Chimpansees drukken hun lippen op elkaar. Dat doen ze, zo is het idee, om elkaar gerust te stellen. Om de spanning na een conflict te verlagen en om sociale banden te ontwikkelen. Bonobo’s gebruiken zelfs hun tong bij een zoen. Dat dieren zoengedrag vertonen, zou erop kunnen wijzen dat zoenen niet is aangeleerd, maar in onze genen zit.

Zoen keurt partner
Dieren likken en snuffelen niet alleen aan elkaar om de sociale banden aan te trekken. ‘Door zo dicht bij elkaar te komen, pikken dieren signalen en aanwijzingen op die van belang zijn voor de voortplanting’, verklaart evolutionair psycholoog Gordon Gallup van de Universiteit van Albany New York per mail.

Door te likken, ruiken en proeven, keuren dieren hun potentiële partner.

Volgens Gallup is het zoenen bij mensen om dezelfde reden geëvolueerd. Door iemand te zoenen kijken we onbewust of iemand de moeite waard is om mee verder te gaan. ‘Zoenen is een mechanisme dat moet doorgronden of de potentiële partner gezond is en of hij of zij genetisch goed bij je past.’ Volgens Gallup pik je zo veel chemische informatie over je partner op. Zo zeggen mondgeuren iets over de gezondheid van de ander. Want veel ziekten kunnen een onfrisse adem veroorzaken.

Afknappen op kus
Maar ook als iemand niet uit zijn mond ruikt, kan het zoenen tóch tegenvallen. Gallup ontdekte dat een eerste zoen meteen een afknapper kan zijn. Hij ondervroeg meer dan duizend studenten over hun ervaringen met zoenen. 59 procent van de mannen en 66 procent van de vrouwen hadden meegemaakt dat van de aantrekkingskracht na een eerste zoen niets overbleef. Dat lag niet aan de mondgeur of de zoenkunsten van de ander. De vonk verdween zonder aanwijsbare oorzaak. ‘Dit doet vermoeden dat chemische signalen ons er onbewust voor behoeden om ons voort te planten met een partner die genetisch niet bij ons past’, aldus Gallup.

Keuring is vrouwenzaak
Vooral vrouwen zoenen volgens Gallup om uit te zoeken of iemand genetisch gezien wel een geschikte partner is. Want volgens zijn zoenonderzoek hechten zij veel meer waarde aan de iemands geur en smaak tijdens het zoenen. ‘Bacteriën in de mond kunnen wijzen op een erfelijk onvermogen om die ziekteverwekkers te bestrijden.’ Vrouwen gaven in Gallups zoenonderzoek aan niet snel met een partner het bed in te duiken als er niet eerst gezoend was.

Mannen zijn niet zo kritisch
Mannen vinden dat niet zo’n probleem. Ze vinden het bovendien minder vaak een probleem om seks te hebben met iemand die niet lekker zoent. Vrouwen haken daarop juist af. Dat vooral vrouwen zoenen van belang achten, is volgens de Amerikaanse evolutionair psycholoog niet zo vreemd. Want voor een vrouw is het veel belangrijker om gezonde en genetisch geschikte partners te kiezen.

Als mannen een keer de verkeerde partner kiezen, dan verspillen ze hooguit wat sperma. Vrouwen moeten nauwkeuriger zijn bij hun partnerkeuze. Zij zijn korter vruchtbaar en ze dragen het kind negen maanden in hun buik en daarna moeten ze het, in het belang van de verspreiding van eigen genen, nog jaren verzorgen. Voor hen is het dus belangrijker om een goede partnerkeuze te maken. Daarom hechten ze veel meer belang aan zoenen.

Kus om de koffer in te duiken
Waarom zoenen mannen dan wel? ‘Vooral om hun partner het bed in te krijgen’, meent Gallup. Het geheime wapen van mannen, is hun speeksel. Want daar zit een beetje testosteron in. Dit geslachtshormoon krikt zowel bij mannen als bij vrouwen de sekslust op. Dit is volgens Gallup de belangrijkste reden dat veel mannen graag nat zoenen: hoe natter, hoe meer testosteron in de vrouwenmond komt, en hoe meer zin ze krijgt.

Vruchtbaarheidsdetectie
Om nageslacht op de wereld te zetten, is het voor een man vooral belangrijk om seks te hebben in de periode dat een eicel in de eierstok rijpt. Dat gebeurt onder invloed van hormonen. Daarom zou een man tijdens het zoenen allerlei hormooninformatie van de vrouw oppikken. Als een vrouw ongesteld is, zorgt het verhoogde oestrogeengehalte ervoor dat in het hele lichaam cellen makkelijk loslaten, ook in de mond. Gallup: ‘Losse cellen zijn een prachtige voedingsbodem voor de groei van bacteriën. Als dat gebeurt in de mond, dan ruikt en smaakt dat natuurlijk niet lekker.’

Man proeft hormonen
Maar op het moment van de eisprong geeft een vrouw juist heel andere aanwijzingen. Door het vrijkomen van hormonen tijdens de vruchtbare periode verandert de structuur van het speeksel. Mannen zouden zo in theorie al zoenend onbewust kunnen detecteren of een vrouw op dat moment vruchtbaar is. Of mannen dit ook echt ‘proeven’, is nooit onderzocht.

Belangrijkste reden: zoenen is lekker
We zoenen natuurlijk vooral omdat het lekker is. Lippen zijn belangrijke erogene zones van het menselijk lichaam. Nergens anders is je huid dunner. Bovendien zitten in de lippen en de tong ontzettend veel zenuwen die gevoelig zijn voor aanraking en temperatuur. Deze zenuwen sturen informatie door naar het brein. Daar komen dan allerlei lekkere stoffen vrij.

Prettig is ook dat zoenen ontspant. Dat blijkt althans uit onderzoek van neurowetenschappers van de Amerikaanse Lafayette Universiteit. Zij ontdekten dat stelletjes na een kwartier zoenen of elkaars hand vasthouden minder van het stresshormoon cortisol in hun bloed hadden dan vóór dat lichamelijk contact was gemeten. Hoe langer zij een relatie hadden, hoe groter het effect.

Van endorfine krijg je een gevoel van geluk en euforie. En dopamine zorgt genot.

Knuffelhormoon door contact
Bij mannen ging door het contact van hand en mond bovendien de hoeveelheid van het ‘knuffelhormoon’ oxytocine omhoog. Dit hormoon geeft een gevoel van verbondenheid en vertrouwen. Dat het oxytocinegehalte bij vrouwen niet toenam door het zoenen of handje vasthouden, wijten de onderzoekers aan de weinig romantische onderzoekssetting. Daar zijn vrouwen volgens hen gevoeliger voor.

Effectief middel tegen ruzie
Maakt het dan nog wel wat uit of we elkaars hand vastpakken of zoenen? Nou… Volgens Gallup kan vooral zoenen in je voordeel werken: ‘Hoewel vrouwen vaak het tegendeel beweren, is zoenen heel effectief om een ruzie goed te maken.’ Alleen elkaars hand vasthouden, is daar niet genoeg voor.